◈ Ұлы Абай үнемі сынға алған масылдық қоғамға ешқашан жақсылық әкелген емес. Соны түсінетін жастарымыз тек біліммен қаруланып, еңбекке ғана арқа сүйеуі тиіс. Адам капиталына, білім саласына қойылатын талаптар мүлдем өзгеше. Сапалы білім қарқынды дамудың басты шартына айналды. Тәрбие – сапалы білімнің негізгі арқауы, діңгегі.
◈ Әл-Фарабидің «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деген сөзі барша білім саласы қызметкерлерінің бой түзер бағдары болуы тиіс. Ұстазсыз адам болмайды. Бәріміз де кезінде мұғалімнің тәлімін алып, білімін үйрендік. Сондықтан, болашаққа жол сілтейтін мұғалімнің еңбегін лайықты бағалау – өте маңызды міндет. Бұл үшін бір орында тұрып қалмай, ілгерілеуіміз керек. Сондықтан білімі мен ойы озық ұрпақты тәрбиелейтін
мұғалімдер қауымына зор жауапкершілік жүктеледі. Сіздердің бүгінгі шәкірттеріңіз – Қазақстанның жарқын болашағы. Сапалы білім – жетістікке жетудің жолы әрі экономиканы дамытудың басты құралы.
◈ Бүгінгі таңда өз қоғамының экономикалық , әлеуметтік, саяси және мәдени өміріне араласуға қабілетсіз болып отырған адамдар санының ұлғаюы бүкіл әлемде алаңдаушылық туғызып отыр. Сондықтан білім адам қабілетін арттыратын, өміріне мән беретін, еркіндікті пайдалануда мол мүмкіндік тудыратын негізгі тірек ретінде қоланылады. Мектепте ең алдымен енгізілетін негізгі қағидалар ол- жазу және оқу. Екінші білім арқылы олар өз өмірлерін жақсарта алады. Үшіншіден әлеуметтік және экономикалық құнсызданудан зардап шегетіндердің мүмкіндіктерін арттырауға өз үлесін қосады.
◈ Білім беру бағдарламасын тиімді жүзеге асыру үшін оқуды даралай отырып, барлық оқушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін оқытуды саралау қажет деп ойлаймын. Оқытуды саралау дегеніміз оқушылардың арнайы оқу қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін оқу бағдарламасын қарай бейімдеу борлып табылады. Бұл үдеріске білім беру
бағдарламасының мақсаттары, оқыту әдістері, бағалау әдістері, ресурстар мен оқу жаттығулары жекелеген оқушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыратындай етіп жоспарлануы қажет.
◈ Мұғалімдер мектепке келген кезде кейбіреулері оларды әр түрлі жағдайлар мен әр түрлі әрекет жасайтын, оқуға құлшынып тұрған, сыныпта тыныш қана отыратын, мұғалімді тыңдайтын оқушылар күтіп отыр деп ойлайды.
◈Ал, кейбір мұғалімдер барлық оқушылар өздерінің айтқандарын есте сақтап, талдап, бағамдап, ой елегінен өткізе алады, танымдық қабілеттерін белсенді қолданады деп ойлайды. Бірақта ол олай болмай шығады. Себебі, олардың деңгейлері әр түрлі болуы мүмкін атап айтар болсақ бір оқушының есте сақтау қабілеті жоғары болады, ал, кейбіреуінің қабілеті төмен болады. Осы жерде мұғалімнің шеберлігі өте қажет. Ол оқушылардың әртүрлі болатынын, олардың әрқайсысы өзіне тән қарқынмен оқитынын, өзіне тән қарқынмен дамитынын, олардың әлеуметтік жағдайын ескеру, дарыны мен
қызығушылығын ескере отырып оны мойындап бағалап отыруы керек және олардың қызығушылығын арттыуға міндетті түрде жұмыс жасауы керек деп ойлаймын. Бастауыш мектепте саралап оқыту проблемасының өзектілігі айқын, өйткені барлық балалар өз мүмкіндіктері бойынша тең емес және мұғалімнің міндеті баланың жеке тұлғасының дамуы мен қалыптасуы, әрқайсысының жеке қабілеттерін дамыту үшін неғұрлым қолайлы жағдай жасауды қамтамасыз ету.
◈ Сараланған оқыту тақырыбы бүгінгі күні білім беруді ізгілендіруге, барынша дараландыруға, жеке тұлғаға бағдарлануға байланысты ерекше өзекті болып отыр. Мұғалімдердің, зерттеушілердің басым бөлігі сараланған оқыту - мектеп жұмысының басты бағыттарының бірі, даралықты дамытудың негізгі құралдарының бірі, өйткені ол тек қана танымдық үдерістер деңгейі әртүрлі, оқуға қызығушылығы әртүрлі, оқуға мүмкіндіктері әртүрлі балалардың барынша дамуына жағдай жасайды.
◈ Ең алдымен, "дифференциация" ұғымын нақтылауды ұсынамын:"саралап оқыту – бұл әр түрлі қабілеті бар балаларды бір сыныпта оқыту технологиясы. Оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына қолайлы жағдай жасау".
◈ Саралап оқытудың негізгі міндеті - әрбір оқушыны жұмысқа тарту,
"әлсіздерге" көмек көрсету, "күштілердің" қабілеттерін дамыту.
◈ Қазіргі таңдағы жаңа форматтағы жаңашыл мұғалім- ұйымдастырушы, бағыт беруші, сабаққа қойылған мақсат-міндеттер мен күтілетін нәтиженің орындалуын қадағалаушы. Әрбір ұстаз әр баланың талабын оның ішкі жан дүниесін жүрегінен ұға алу керек. Жаңа формация мұғалімі - бұл пәндік білім жүйесінің, іскерлік пен дағдының, кез келген ғылыми білім сапасын меңгерген маман ғана емес, оқыту технологиясының жүйесімен, оқушылардың өмірге дағдыландыру құзырлығын айқындау бағытындағы әдіс-тәсілдерімен қаруланған тұлға. Ал оқушы ізденуші, білімді өз бетімен меңгеріп, тақырыптың мақсатына өзі жетуі керек. Оқудағы жаңа тәсілдер балаларға оқуды өз бетінше жалғастыруға қажет білімді жинау жауапкершілігін түсінуге, оны өз мойнына қалай алуға болатынын көрсетуге көмектеседі.
◈ Оқытуды саралау - сыныпта оқушылардың түрлі қабілет деңгейлеріне сәйкес білім беру бағдарламасын өзгерту немесе бейімдеу үдерісі. Мұғалімдер мазмұнды, сол мазмұнды оқыту мен оқу әдістерін және бағалау әдістерін өзгерту арқылы білім беру бағдарламасын бейімдей немесе саралай алады.
◈ Саралауға арналған әдіс тәсілдер төмендегідей сұрақтар арқылы айқындалады.
- ✱ Оқушы не үйренді? Оқыған тақырыбының мазмұнын білу қажет.
- ✱ Оқушы оны қалай меңгерді ? оқу барысындағы үдері
- ✱ Оқушылардың меңгергенін қалай көреміз? Бұл алынған өнім.
◈ Сыныптағы саралау жұмыстарының 7 тәсілі бар.
✦ 1. Тапсырма
▹ Бұл тәсілдің құрамына білім деңгейлері әр түрлі оқушыларға арналған тапсырмалар кіреді. Тапсырмалар қажеттілігіне және оқушының қабілетін қарай күрделеніп отырады.
✦ 2. Дереккөздер
▹ Кейбір оқушылар басқа сыныптастарына қарағанда әлдеқайда күрделі дереккөздерімен жұмыс істей алады, баспадан шыққан немесе электронды түрдегі дереккөздерді пайдалануы мүмкін. Бұл материалды пайдаданудың анағұрлым ауқымды көлемін көрсетеді.
✦ 3. Қарқын(жылдамдық)
▹ Кейбір оқушылар басқаларға қарағанда жылдам жұмыс жасайды, қосымша тапсырмаларды қажет етеді. Ал, көмекті қажет ететін оқушыларға біршама уақыт беріледі.
✦ 4. Қорытынды (нәтиже)
▹ Оқушылардың барлығы бірдей тапсырма орындағанмен, нәтижесі әртүрлі болады, тапсырма берілгенмен олар бір ғана дұрыс жауаптың бағытында жұмыс істемегендіктен олар өздерінің мықты және әлсіз тұстарына қарай жауап береді. Сондықтан барлық оқушыларға бағытталған нұсқау бере отырып, олардан қандай нәтиже күтіп отырғандығымызға көздерін жеткізу керек.
✦ 5. Диалог және қолдау көрсету
▹ Оқушылардың кейбіреуі тапсырманы орындау кезінде нақты әрі жан-жақты көмекті қажет етеді. Мұғалім осы орайда алдын ала дайындалған сұрақты қоя отырып жауап алуына болады. Бұл әдіс ең тиімді әдістердің бірі болып табылады. Мұндай әдісті қолдану барысында сөзбен қолдау көрсету және ынталандыру өте маңызды болып табылады.
✦ 6. Бағалау
▹ Бағалау үнемі жүргізіліп отыратын үдеріс және ол оқушының қажеттілігіне қарай түзетіліп отырады. Педагогикалық қызмет табыстылықты, жақсартуды, түзетуді қажет ететін салаларды анықтайтын әмбебап үдеріс болуы керек. Сонда ғана біз пәнді оқытудан оқушыны оқытуға қарай жылжимыз.
✦ 7. Жіктеу (талдау)
▹ Осы орайда топ құрудың пайдасы өте зор олар мүдделері ұқсас оқушылар, талаптары әр түрлі топтар, кәсіби дағдыларына қарай бөлінетін топтар, гендерлік топтар, ұйымшыл топтар.
◈ Қорыта келе оқытуды саралау «Бірқатар жаттығулар» емес екенін түсінеміз: бұл әрбір оқушы өзі үшін оңтайлы қарқынмен білім алатын сыныпта оқушылар тобын оқыту мен бағалауды жоспарлау.
Пайдаланылған әдебиеттер:
- 1 Оқыту технологиясының түрлері. Куәлік №1235 11 қазан 2012. Самашова Г.Е., Құрымбаев С.Ғ., Егоров В.В. және т.б.
- 2 Манабаева А.Ш., Абылайхан С.М., Байжұманова Н.С. Оқытудың жаңа технологиялары Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2010. – 204 б.
- 3 Беспалько В.П. Педагогика и прогрессивные технологии. М., 1995.
- 4 Танасейчук М.К., Шкутина Л.А. Развивающая профдиагностика и педагогические технологии. Алматы, 2000.
- 5 Кашлев С.С. Современные технологии педагогического процесса. М., 1995.
- 6 Нурмагамбетов С.Б. Информационные технологии в образовании. Караганда, 1998.
- 7 Новые педагогические технологии и компьютерные телекоммуникации в системе образования / Под ред. Е.С. Полат. М., 1998.
- 8 Шолохович В.Ф. Информационные технологии обучения //Информатика и образование. 1998. №3. - С.21-25.
- 9 Ахметжанова Ү. Жаңа педагогикалық технология-оқу үрдісінде // Бастауыш мектеп. - 2009. - №11. -Б. 20-22.
- 10 Бұзаубақова К. Жаңа педагогикалық технологиялар //Қазақстанмектебі 2010. - №4. - Б.5-
- 11 https://ziatker.kz/docx/synyptagy_saralay_jumysynyng_tiimdiligi_61276.html
